Na twee ongelooflijke jaren van groei in 2022 en 2023 zullen fotovoltaïsche (PV) systemen op daken de komende jaren een robuust jaarlijks groeipercentage van 6-9% handhaven. Ondanks deze aanhoudende stijging kampt PV op daken echter met grote hindernissen, waaronder negatieve elektriciteitsprijzen en congestie op het elektriciteitsnet. Nu deze uitdagingen naar verwachting zullen escaleren, is de evolutie van zonne-energie op daken naar slimme gebouwoplossingen nog nooit zo cruciaal geweest.
Terwijl beleidsmakers een cruciale rol spelen bij het ontwerpen van raamwerken die de financieel duurzame uitrol van slimme gebouwen garanderen, waardoor de flexibiliteit van het elektriciteitsnet aanzienlijk wordt vergroot, kunnen ontwikkelaars ook diverse financiële kansen ontsluiten, waardoor de business case voor slimme zonne-energiegebouwen wordt versterkt.
Blootstelling aan fluctuerende elektriciteitsprijzen daagt de traditionele business case voor zonne-energie op daken uit
In de hele EU worden subsidies voor netwerkinjecties, inclusief nettometering en feed-in-tariefregelingen, geleidelijk afgebouwd. België en Griekenland hebben de nettometing vanaf 2024 al uitgefaseerd, en de nieuwe Nederlandse coalitie volgt dit voorbeeld. Slovenië is overgestapt van jaarlijkse naar maandelijkse verrekening, terwijl Duitsland en Frankrijk de feed-in-tarieven systematisch elke zes maanden met 0,1 cent verlagen. Italië maakt zich ook op om later dit jaar een nieuwe regeling in te voeren, waarmee de compensatie voor geëxporteerde elektriciteit wordt verlaagd.
Dit werd verwacht naarmate zonne-energie op daken volwassener werd. Binnenkort zal in veel EU-landen compensatie voor injecties tegen groothandelsprijzen gelden, waardoor er geen sprake meer is van steunregelingen voor injecties. Deze verandering komt overeen met de intrede van de technologie op de reguliere markt, maar betekent ook dat zonne-energie-injecties een laag of zelfs negatief financieel rendement kunnen opleveren, vooral tijdens de middaguren. Deze verschuiving komt overeen met de toenemende acceptatie van tijdsvariante leveringstarieven, die een cruciale rol spelen bij het verminderen van dagelijkse prijsschommelingen. Bovendien bieden deze tarieven een kosteneffectief alternatief voor PV op daken voor toegang tot goedkope elektriciteit overdag.
Deze verschuiving daagt de traditionele business case voor PV op daken uit, die vaak afhankelijk is van het maximaliseren van netinjecties. Deze trend is vooral zichtbaar in landen als Portugal en Spanje. In Spanje is bijvoorbeeld al ongeveer 50% van de consumenten overgestapt op tijdsvariante elektriciteitscontracten.
De evolutie van de dagelijkse schommelingen van de elektriciteitsprijzen tegen 2030 of 2040 hangt sterk af van de mate van flexibele elektrificatie. Vergeleken met een scenario met beperkte flexibiliteit suggereert de recente Mission Solar 2040-modellering van SolarPower Europe dat verhoogde systeemflexibiliteit en elektrificatie de energiekosten voor de toekomst met 25% kunnen verlagen in 2030 en 33% in 2040, terwijl tegelijkertijd de prijzen voor zonne-energie kunnen worden verhoogd door 71% in 2030 en 54% in 2040. Flexibiliteit zal consumenten beschermen tegen de volatiliteit van de energieprijzen en tegelijkertijd de groei en de businesscase van zonne-energie versterken.
Hoewel de winstmarges uit marktverkopen voor eigenaren van zonnepanelen op daken kunnen krimpen, wordt bovendien verwacht dat de technologie zelf kostenconcurrerend zal blijven. Volgens schattingen van het IEA zullen de aanhoudende kostenbesparingen tegen 2030 naar verwachting met 30% afnemen. Bovendien kan zonne-energie op daken klanten helpen te besparen op elektriciteitstarieven en elektriciteitsbelastingen, die gezamenlijk 69% van de elektriciteitsrekening in de EU vertegenwoordigen.
Een kans om de lokale zelfconsumptie te vergroten
De markt maakt zich op voor het volgende tijdperk van slimme zonne-energiegebouwen. Toonaangevende dakinstallateurs zoals Enpal, Sunrock, IBC Solar en anderen transformeren hun bedrijfsmodellen om zich te concentreren op slimme gebouwoplossingen die de oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen (EV), batterij-energieopslagsystemen en warmtepompen integreren. Deze geïntegreerde oplossingen verbreden de business case voor zonne-energie op daken, zelfs als de winstmarges krapper worden.
Installateurs kunnen ook profiteren van recente beleidswijzigingen in de EU ter bevordering van elektromobiliteit en elektrische verwarming. Naast de besproken uitfasering van verbrandingsmotoren tegen 2035 introduceert de Richtlijn Energieprestatie van Gebouwen (EPBD) cruciale veranderingen. Het verplicht het einde van de steun voor verwarming op basis van fossiele brandstoffen en bevordert slimme bouwoplossingen, waardoor nieuwe kansen worden gecreëerd voor de zonne-energie-industrie op daken.
De EPBD vereist dat overheden en bouwontwikkelaars:
- Installeer vanaf 2027 zonnedaken op nieuwe utiliteitsgebouwen (openbaar en commercieel/industrieel), vanaf 2028 op gerenoveerde utiliteitsgebouwen en vanaf 2030 op nieuwe woongebouwen en overdekte parkeergarages.
- Installeer interoperabele energiebeheersystemen in niet-residentiële gebouwen, te beginnen met gebouwen met een groot elektriciteitsverbruik, en vanaf medio 2026 in nieuwe en gerenoveerde woongebouwen.
- Nieuwe en gerenoveerde utiliteitsbouw voorzien van één EV-laadpaal per vijf parkeerplaatsen (met uitzondering van zeer grote parkeerplaatsen), en nieuwe woongebouwen met meer dan drie parkeerplaatsen vanaf 2026 van minimaal één EV-laadpaal.
EU-landen moeten een geïntegreerde aanpak ontwikkelen bij het omzetten van de EPBD in nationaal recht, waarbij ervoor moet worden gezorgd dat de regelgevingskaders voor de verschillende technologieën compatibel zijn en dat technologieën op afstand bestuurbaar en interoperabel zijn.
Ten slotte biedt het delen van energie een opwindende zakelijke kans door de verkoop van overtollige elektriciteit aan lokale afnemers mogelijk te maken tegen tarieven die vaak hoger zijn dan de standaard injectiecompensatietarieven. Dit model bestaat al in negen EU-landen, waarbij Portugal, Spanje en Frankrijk voorop lopen bij de implementatie ervan. Tegen 2026 zullen deze raamwerken zich naar verwachting over de hele EU verspreiden, waardoor nieuw potentieel voor de markt voor zonne-energie op daken wordt ontsloten.
Afbeelding: Greenvolt Comunidades
In tegenstelling tot energiegemeenschappen faciliteert het delen van energie de lokale elektriciteitshandel uitsluitend via contractuele overeenkomsten tussen deelnemers. In Portugal loopt Greenvolt Communidades voorop met 10 raamwerken voor het delen van energie en meer dan 100 groepen voor het delen van energie in verschillende sectoren. Professionele energiebedrijven spelen een sleutelrol door de installaties te financieren en de bijbehorende administratieve taken te beheren.
Het aanpakken van netcongestie vereist urgente beleidsoplossingen en kan extra PV-waardestromen op daken ontsluiten
Beperkingen op het elektriciteitsnet vormen directe uitdagingen voor PV-ontwikkelaars, resulterend in vertragingen bij het aansluiten van PV-installaties op daken op het elektriciteitsnet, mogelijke beperkingen of zelfs boetes voor elektriciteitsinjectie. In Nederland ervaart de C&I-sector (commercieel en industrieel), samen met grote producenten van duurzame energie, aanzienlijke vertragingen of regelrechte weigeringen van netaansluitingen, een trend die ook in Spanje zichtbaar is. Om de spanningen op het elektriciteitsnet aan te pakken, hebben beide landen naast andere maatregelen peak-shaving-regimes geïmplementeerd. Bovendien treffen Nederlandse elektriciteitsleveranciers nu eigenaren van PV-woningen op daken met jaarlijkse vergoedingen variërend van €100 tot €600 om de balanceringskosten te dekken. Deze situatie zorgt voor aanzienlijke marktonzekerheid. In België komt de transmissienetbeheerder ELIA tussenbeide met innovatieve reductie-instrumenten die gericht zijn op het beheersen van de overproductie van PV-systemen en het verlichten van de netdruk.
EU-landen aanvaarden steeds vaker flexibele netaansluitingsovereenkomsten als tussenoplossingen om problemen met de netcapaciteit aan te pakken. In het kader van de recente hervorming van het ontwerp van de elektriciteitsmarkt in de EU zijn de nationale regelgevende instanties belast met het opzetten van passende regelgevingskaders tegen juni 2026. Deze tijdelijke overeenkomsten maken het mogelijk nieuwe installaties aan te sluiten op basis van de momenteel beschikbare netwerkcapaciteit, waarbij de netwerkbeheerders de capaciteit moeten uitbreiden om geschikt voor de volledige generatieproductie.
Oostenrijk loopt bijvoorbeeld voorop met een nieuwe elektriciteitswet die zowel statische als dynamische flexibele verbindingskaders introduceert. Het statische raamwerk biedt een beperkte capaciteit voor maximaal drie jaar, met een gegarandeerde toename daarna. Het dynamische raamwerk biedt aanvullende, variabele capaciteit tijdens perioden van beperkte netbeschikbaarheid, afhankelijk van de werkelijke congestieniveaus. SolarPower Europe ondersteunt de uitbreiding van deze overeenkomsten over alle spanningsniveaus, pleit voor compensatie voor inperking en stelt deze voor als alternatief voor exportboetes voor elektriciteitsleveranciers.
Naast het bevorderen van flexibele aansluitovereenkomsten, elektrificatie en lokaal zelfverbruik zijn meer structurele en langetermijnoplossingen van cruciaal belang voor het beheer van de verwachte 890 GW aan geïnstalleerde zonnecapaciteit in de EU tegen 2028, samen met de snelle uitbreiding van windenergie en elektrische voertuigen (EV’s). Deze oplossingen moeten klanten aanmoedigen om hun elektriciteitsverbruikspatronen aan te passen aan de eisen van het elektriciteitsnet.
De eerste stap is dat klanten contracten met flexibiliteitscomponenten kunnen afsluiten. Om de zorgen van klanten over de hoge energieprijzen weg te nemen, vooral tijdens piekperiodes in de avonduren, introduceren flexibiliteitsaanbieders dynamische contracten die zijn afgestemd op specifieke apparaten in plaats van op het gehele verbruik van huishoudens. Ze bieden bijvoorbeeld dynamische contracten specifiek voor EV-laden, een gebied waar klanten hun verbruik gemakkelijker kunnen aanpassen. De recente hervorming van het ontwerp van de elektriciteitsmarkt in de EU geeft klanten het recht om diensten op individuele apparaten te contracteren en geeft EU-landen de opdracht om de noodzakelijke infrastructuur te ontwikkelen.
Een andere belangrijke structurele oplossing is de implementatie van dynamische nettarieven voor elektriciteitsverbruik. Deze tarieven kunnen de opbrengsten voor elektriciteit die in het net wordt geïnjecteerd, aanpassen op basis van het netgebruiksniveau, de timing en de locatie, waardoor slimme gebouwen financieel kunnen profiteren van de ondersteuning van de netbehoeften. Oostenrijk is al een pionier in de ontwikkeling van dergelijke nettarieven.
Flexibiliteitsmarkten zijn ook een essentiële structurele oplossing. Deze markten bieden netwerkbeheerders de mogelijkheid om de prijs van netwerkcapaciteit en netwerkdiensten te bepalen en marktspelers in staat te stellen deze te verhandelen. In de Australische staat Victoria hebben de twee nutsbedrijven CitiPower en Powercor onlangs een contract getekend met het cloudgebaseerde platform van Piclo, Piclo Flex, om flexibiliteit te verkrijgen. De EU schetst momenteel de principes voor het exploiteren van dergelijke flexibiliteitsmarkten in de Netwerkcode voor vraagrespons.
Voor een grotere flexibiliteit zijn geavanceerde financieringsoplossingen nodig
Banken rekenen momenteel extra risicopremies op zonne-energieoplossingen op daken vanwege een aantal van de bovengenoemde onzekerheden, en de toenemende systeemflexibiliteit zal deze nog onzekerder maken, vooral voor klanten met een lagere kredietwaardigheid (BB en lager).
Om deze uitdaging aan te pakken zijn geavanceerde financieringsoplossingen nodig, zoals financiering voor portefeuilles van gebundelde kleine installaties of garanties om het vaak hoge tegenpartijrisico van PV-afnemers op daken aan te pakken. Beleidsmakers spelen in dit proces een cruciale rol. Ze moeten beleid opstellen om investeringen in groene zonne-energie op daken te financieren, zoals risicobeperkende mechanismen of garanties voor afnemers, vergelijkbaar met die welke in Frankrijk zijn geïmplementeerd. Overheden kunnen deze oplossingen faciliteren via nationale stimuleringsbanken, zoals de KfW in Duitsland.
Op weg naar de toekomst
Volgend jaar zou de EU jaarlijks meer dan 40 GW aan zonne-energie op daken kunnen installeren – vergelijkbaar met het totale aantal zonne-installaties van 2022. De manier waarop we naar zonne-energie op daken kijken, is aan het veranderen. Zonne-energie was voorheen een relatief eenvoudige ‘toevoeging’ aan bijzonder energiebewuste gebouwen, maar is nu de basis om bedrijven en huishoudens in staat te stellen hun energiebeheer naar een hoger niveau te tillen. Nu de implementatie van de EPBD voor de deur staat, zijn slimme zonne-energiegebouwen de bouwstenen van de energiesystemen van de toekomst, die de elektriciteitsmarkten en de ontwikkeling van het elektriciteitsnet kritisch vormgeven ten behoeve van consumenten en bedrijven. We zullen ons werk met beleidsmakers, systeembeheerders en de financiële gemeenschap voortzetten om de regelgevingsblauwdrukken voor de golf van zonne-energiebouw te leveren.
Over de auteur
Jan Osenberg is senior beleidsadviseur voor gebouwen en prosumers bij SolarPower Europe. Dit opiniestuk profiteerde van de inbreng van SolarPower Europe’s Workstream voor gebouwen en prosumenten, gebaseerd op hun jaarlijkse Rooftop PV Strategy Day die in mei in Brussel werd gehouden. Het evenement bracht experts uit de industrie bijeen, samen met beleidsmakers op hoog niveau, en selecteerde externe sprekers voor gerichte netwerksessies en vier workshops.
De standpunten en meningen die in dit artikel worden geuit, zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs die van de auteur pv tijdschrift.
Deze inhoud is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden hergebruikt. Als u met ons wilt samenwerken en een deel van onze inhoud wilt hergebruiken, neem dan contact op met: editors@pv-magazine.com.
Populaire inhoud
